Chiếu cói Đồng Hới từ lâu đã trở thành một sản phẩm đặc trưng của quê lúa Thái Bình. Ngày nay, chiếu Hới ngày càng phát triển dù phải cạnh tranh với rất nhiều những thương hiệu khác. Cùng với sự cải tiến về kỹ thuật tạo ra nhiều sản phẩm độc đáo và đa dạng hơn.
1. Sơ lược về nghề dệt chiếu Làng Hới
1.1 Vị trí
Làng Hới, nay thuộc xã Tân Lễ, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình. Làng nằm cách trung tâm thành phố Thái Bình khoảng 40km.
Chiếu Hới chính là sản phẩm truyền thống của làng. Là sản phẩm thủ công mỹ nghệ nổi tiếng nhất vùng vươn ra cả nước. Lách cách thoi đưa, sớm tối những người thợ thủ công làng Hới đang dệt những chiếc chiếu đẹp về hình thức, tốt về chất lượng.
1.2 Câu chuyện tổ nghề
Nguồn gốc nghề làm chiếu được các cụ già làng kể lại rất chi tiết:
Vào thời Tiền Lê – Lý (thế kỷ X-XI), ở làng Hới, xã Tân Lễ, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình đã bắt đầu dệt chiếu. Người dân dùng bàn dệt đứng, không có ngựa đỡ sợi nên chiếu dệt ra không được đẹp và chắc.Nghề dệt chiếu Hới phát triển lúc bấy giờ là nhờ công lao của Trạng nguyên Phạm Đôn Lễ.
Ông là người làng Hải Triều, huyện Ngự Thiên, phủ Tân Hưng (nay là huyện Hưng Hà), tỉnh Thái Bình. Ông đỗ Trạng nguyên khoa Tân Mùi (1481), niên hiệu Hồng Đức thứ 12, đời vua Lê Thánh Tông. Khi đi sứ sang Trung Quốc Phạm Đôn Lễ đã tìm hiểu và học được bí quyết dệt chiếu của người Trung. Đó là kỹ thuật dệt khung nằm, có ngựa đỡ sợi dọc. Làm cho sợi đay căng, chao cói nhanh hơn và chiếu đẹp hơn.
Về nước, Ông cho cải tiến khung dệt. Nhờ vậy, chiếu Hới đẹp hơn và nổi tiếng từ đó. Dân làng tôn ông là ông Tổ nghề dệt chiếu, gọi ông là “Trạng Chiếu”. Dân làng lập đền thờ sau khi ông mất – đền thờ Phạm Trạng Nguyên.
Theo thời gian, làng Hới là một trong những nơi hội tụ kỹ thuật tinh xảo nhất để làm chiếu. Từ khung dệt, nguyên liệu, thợ dệt chiếu, tất cả tạo nên một sản phẩm không đâu sánh bằng.
2. Hoạt động tham quan làng dệt Chiếu cói Đồng Hới
2.1 Nguyên liệu làm Chiếu cói Đồng Hới
Nguyên liệu chủ yếu được dùng để làm chiếu chính là cói và sợi đay. Đây là 2 loại cây hay được trồng ở những vùng gần sông nước, nơi nhiều phù sa bồi đắp.
Làng Hới nằm giữa 2 con sông lớn là sông Hồng và sông Luộc. Điều kiện tự nhiên rất phù hợp để trồng những loại cây này. Sau khi thu hoạch và trải qua nhiều công đoạn mới đạt yêu cầu về nguyên liệu làm chiếu.
Tùy theo từng loại chiếu cần dệt mà các sợi cói, sợi đay sẽ được nhuộm màu khác nhau. Tuy nhiên, để có thể dệt được một chiếc chiếu đạt yêu cầu thì phải cần đến một đôi tay tỉ mỉ. Cùng với kinh nghiệm phong phú và những kỹ thuật sáng tạo của người thợ.
2.2. Đặc sắc sản phẩm Chiếu cói Đồng Hới
Chiếu cói Đồng Hới có rất nhiều loại. Có loại chiếu cài hoa, loại lại được làm trơn, loại chiếu sợi xe,…
Những người thợ chiếu thường dệt đa dạng những loại hoa văn khác nhau từ bông hoa, chữ thọ, chữ lồng hay vẽ… Trung bình một ngày người dân làng nghề dệt chiếu Hới dệt máy sẽ được làm được 20 đôi chiếu.
Năng xuất tăng đáng kể và mức thu nhập của người dân cũng thế tăng lên. Thông thường, thời gian mỗi hộ dân dệt chiếu sẽ vào khoảng 8 tháng. Những tháng còn lại thì họ dành cho đồng ruộng.
Trải qua hàng nghìn năm lịch sử, chiếu làng Hới vẫn thế, vẫn bền, vẫn đẹp. Nghề dệt chiếu vẫn được người dân giữ gìn, phát triển. Nếu có dịp bạn hãy ghé thăm làng Hới để tự tay trải nghiệm quy trình làm ra một chiếc chiếu nhé.
